Koffietafel

Tijdens de koffietafel na de begrafenis of de crematieplechtigheid kan men de nabestaanden ‘condoleren’. Condoleren betekent letterlijk ‘deelneming, medeleven betuigen’. Deze term roept tegenwoordig bij veel mensen weerstand op omdat het doet verwijzen naar iets formeel en iets onpersoonlijk. Zeker op het moment dat men tegenover degene staat die het meeste pijn heeft om het afscheid, weet men zich geen raad en vervalt men in de term die daar nou eenmaal voor is uitgevonden: ‘gecondoleerd’. Net ná het officiële deel van de begrafenis of crematie bestaat de behoefte mensen te ontmoeten die op dat moment voor de naaste belangrijk zijn op de manier die passend is voor dat contact. Om die reden wordt het woord ‘condoleren’ vaak vermeden op de rouwbrief en kiest men voor alternatieven als ‘elkaar ontmoeten’, ‘samen zijn’.

De traditie van ‘condoleren’ heeft natuurlijk ook een andere kant. Het biedt iedereen de kans om dichte nabestaanden te groeten. Vooraf moet wel worden bepaald wie degenen zijn die gecondoleerd zullen worden. Voor de naasten kan het heel troostend zijn al die mensen heel even te ontmoeten en te merken dat het verdriet gedeeld wordt waardoor het beter gedragen kan worden.

Men moet zich er wel van bewust zijn dat men nogal eens de neiging heeft om een eigen verhaal te plakken op de andere zijn of haar rouwproces. Dat heeft tot gevolg dat men, overigens met de beste bedoelingen, dat wat goed was voor zichzelf gaat adviseren aan de de andere. Ongevraagde adviezen zijn niet aan te raden. De een zal zeggen dat je maar beter direct op vakantie kunt gaan, de ander zegt dat je voorlopig niet meer op vakantie moet gaan. Beide adviezen hebben gemeenschappelijk dat ze niet kijken naar de het rouwen, maar hun eigen verhaal projecteren op de ander.

Na het delen van verdriet en het uitspreken van verwondering kan een condoleance zich onder bepaalde voorwaarden ontwikkelen in de richting van een reünie. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als een ouder iemand is overleden en familieleden elkaar lang niet hebben gezien. Er zijn naasten die dat vreselijk vinden. Zo’n stemming past niet bij het gevoel dat ze zelf hebben. Een manier om dit te voorkomen is om de condoleance maar kort te laten duren. Men vindt het omgekeerde echter veel erger, namelijk dat je na een half uur de koffietafel weer moet verlaten omdat ‘de volgende dienst zou beginnen’. In veel crematoria wordt nog steeds standaard voor een begrafenis in totaal één of anderhalf uur gerekend. Overigens kan er gerust extra tijd worden gereserveerd, mar daar hangt wel een prijs aan vast.

Bij het condoleren hoort meestal een koffie of thee. Men heeft na een bepaalde tijd behoefte om wat te drinken. Omdat men vaak al een hele tijd onderweg is, is er ook behoefte aan iets voedzaams. En omdat men soms geen broodjes wil aanbieden, gebruikt men hiervoor gebak. Deze vult namelijk de maag en is zo’n product dat de meeste onder ons wel lusten. Bij het aanbieden van de consumpties kan ook gekozen worden voor iets dat voorheen heel direct met de overledene verbonden was. Zo kan een kleindochter naast degene gaan staan die de thee serveert en steeds vragen zoals haar oma dat ook deed: ‘Wil je een scheutje rum in de thee?’

Als de overledene erg dol was op specifieke koeken en die altijd standaard op voorraad had, kan het heel passend zijn om deze ook bij de koffietafel aan te bieden. 
Op de koffietafel kan een ‘herinneringstafel’ worden gemaakt. Zo kunnen er foto’s uit de verschillende periodes uit het leven van de overledene worden opgehangen. Ook andere herkenbare voorwerpen zijn mogelijk: het voor iedereen bekende koffietas waaruit opa jarenlang zijn koffie had gedronken of het potje met de losse centen dat steevast iedere vrijdagavond op tafel stond bij het kaarten.